Hepinizin bildiği gibi dünyada ve ülkemizde bitcoin ve kripto para çılgınlığı aldı başını gidiyor. Daha düne kadar bitcoin için olumsuz demeç verenler bile bitcoin yatırımlarına başlamış durumda. Hatta son günlerde insanların borsadan ayrılıp daha kazançlı olduğunu düşündükleri için kripto para yatırımlarına yöneldiğini görüyoruz ve okuyoruz.
TÜRKİYE’NİN KRİPTO PARALARA BAKIŞI
Öncelikle şunu belirtmek isterim ki ülkemiz kripto para yatırımlarında dünyada 4. Avrupa’da ise 1. sırada yer alıyor. Aslında bu hem sevinmemiz hem de üzülmemiz gereken bir durum. Çünkü bana göre bitcoin gerçekten geleceğin teknolojisi ve ülkemizin bu konuda öncü olması sevindirici bir haber. Herhangi bir reklam kampanyası yapmadan, TV’lerde, billboardlarda görmeden bütün dünyaya yayılan bu teknolojiyi inkar etmek gerçekten büyük bir hata olur. Hükümet yetkilileri yasaklama yoluna gitmezse (ağır vergiler/sıkı kontroller olayı farklı bir yere taşıyacaktır) ülkemiz kripto para yatırımıyla bu teknolojilerde söz sahibi olabilir.
İşin kötü tarafına gelecek olursak yani beni asıl korkutan ve endişelendiren duruma, ülkemiz finansal okuryazarlık konusunda sınıfta kalmaya aday bir ülkedir. Hem ekonomik olarak sıkıntılı günler yaşıyoruz hem de insanımız teknoloji veya blokchain boyutu ile olaylara bakmıyor. Herkesin kafasında kısa yoldan voleyi vurmak parasını beşe ona hatta yüze katlama fikri, zengin olma düşüncesi var.
YATIRIM PSİKOLOJİSİ
Daha önceki yazılarımda da yatırım psikolojisine ufaktan değinmeye çalışmıştım. Sadece kripto paraların özelinde değil, bütün yatırım araçlarında asıl olayı psikoloji oluşturuyor. Ünlü borsacıların kitaplarına bakarsanız veya söylediği sözleri anlamaya çalışırsanız yatırımın mihenk taşının psikoloji olduğunu anlarsınız. Ülkemizin finansal okuryazarlık seviyesinin düşük olduğunu zaten söylemiştik ki bunu kolay kolay kimse inkar edemez. 80 küsür milyonluk ülkede yalnızca 2 milyon insan (ki bunun büyük çoğunluğu pandemi ile dahil oldu) borsada yer alıyorsa (ABD gibi ülkelerde yatırımcı oranı bu rakamın kat kat üzerinde), mevduat, altın veya döviz dışında yatırım bilinmiyorsa (ki son dönemler harici bunlar sadece enflasyona karşı koruyor, reel anlamda fazla bir getiri sağlamıyor) bu durum finansal okuryazarlık seviyesinin çok düşük olduğunu gösterir ve bu eğitiminin ortaokul veya en geç lisede verilmeye başlanmasını zaruri kılmaktadır. Ülkemizde finans/ekonomi bölümleri haricinde böyle bir eğitim verilmemektedir!
Finansal okuryazarlık serüvenine yeni başlayanlar “YATIRIM STRATEJİNİZİ BELİRLEMEDEN YOLA ÇIKMAYIN” isimli içeriğimize de göz atmalılar.
Siyasi iktidarın sürekli yastık altındaki birikimlerin yatırıma dahil olmasını istemesi ve ülke ekonomisine katkı sunmasını istemesi aslında bunun en büyük ispatıdır. Finansal okuryazarlık seviyesi düşük, kısa-orta-uzun vadeli hedefleri olmayan, sağlam bir psikoloji ile yatırım yapmayan insanların sonu ne yazık ki hüsranla son bulacaktır. 17 Mart tarihinde “Ailesini katledip intihar eden Mustafa” haberi zaten bu tezimi doğrular niteliktedir.
SABIR
Yatırım psikolojisi dediğim konu aslında sabır ile başlamaktadır. Hedefleri belirledikten sonra olası düşüşlerde sabırlı olmayı; hatta yükselişlerde de satış yapmayıp yine karın üzerinde oturup yine sabırlı olmayı gerektirir. Peki bizim insanımız sabırlı mı? Sarı ışıkta kornaya basan, yeşil yanmadan hareket eden milletimiz ne yazık ki yatırım yaparken de aynı sabrı gösterememektedir. Kendimden (ki kendimi bu konuda iyi eğittiğimi ve buna rağmen sabırsızca kararlar aldığımı düşünüyorum) ve çevremdeki insanlardan gördüğüm sabırsızlığımız neticesinde büyük zararlarla karşı karşıya geldiğimize eminim. Yanlış anlaşılmasın ben kripto paralar üzerinden para kazanmış (zaman zaman kaybetmiş) yatırım psikolojisi konusunda sürekli kendini geliştirmeyi amaçlayan, kısa-orta ve uzun vade hedefleri olan, bitcoine veya diğer kripto paralara kısa yoldan zengin olmak gözüyle bakmayan arkasındaki teknolojiyi araştıran bir kimseyim ama benim gibi düşünen, hareket eden yatırımcı sayısı ne yazık ki çok az ve bu nedenle bizler kardan ziyade zarara doğru bir yolculuğa belki daha yeni başlıyoruz.
İlginizi çekebilir: “UZUN VADELİ YATIRIMIN ANAHTARI”
Bizlere hep 5 kat 10 kat belki de 100 kat kazananlar örnek gösteriliyor ancak intihar eden Mustafa’lar, kredi çekip batanlar, büyük borçların altına girenler ve çıkmak için çabalarken bu çukura daha da çakılanlar gösterilmiyor ne yazık ki.
FİYAT İSTİKRARI
Ben özellikle bitcoin, ethereum v.b markette kendini kanıtlamış (yüksek marketcap) coinleri birer sehpaya benzetiyorum. Bu sehpaların 4 ayaklı olduğunu ve şu an sadece bir ayaklarının yere bastığını düşünüyorum. Yani bitcoin bugün 50 bin dolarsa (ki bir ayağı yere basıyor) 4 ayağı birden yere basınca 300 bin $ seviyesine ulaşabileceğini öngörüyorum. Peki diğer üç ayağı yere basması nasıl olacak? Örneğin Miami belediyesi işçilerine maaşları bitcoin ile ödemeye başladı. Haberin ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz. Ayrıca bitcoin ile Tesla satın almak ise bu sehpahanın daha sağlam bir şekilde yere basmasının zeminini hazırlıyor. Bu haberin ayrıntısı da burada. Peki ilerleyen günlerde bizi neler bekliyor? Devletler artık merkez bankalarında altın, döviz dışında bitcoin rezervi bulundurabilirler ki bugünlerde konuşulmaya başlandı.
Örnek haber: “Türkiye bitcoin ile rezerv tutmalıdır”
Kaynak: BTCTürk
Bitcoinin bir çok olumsuz tarafı da mevcut. Merkeziyetsiz oluşu devletler açısından kötü bir şey, kara para aklamak ve daha bir çok kötü işler için kullanıldığı bir gerçek. Hatta meşhur Netflix dizisi La Casa De Papel’de bir sahnede bitcoin ile illegal yollarla tank satın almaktan bahsedilen bir sahne bile vardı. İlgili videoyu buradan izleyebilirsiniz. (İspanyolca ancak Türkçe dublaj veya ingilizce alt yazılı versiyonunu bulamadım.) Ancak benim asıl endişemi fiyat istikrarsızlığı oluşturuyor. Bir çok kişi için bu daha fazla gelir düşüncesi yaratsa da yatırım psikolojisi zayıf olan, finansal okuryazarlık eğitimi zayıf olan Türk toplumu buradan büyük yaralar alabilmektedir. Bir tarafın kazanabilmesi için diğer tarafın kaybetmesi gerçeği, büyük balinaların hala uykuda olması, bizim insanımızın günlük al-satçı bir yolun yolcusu olması beni korkutan bazı nedenler.
BORSA KUMARSA KRİPTO PARALAR NEDİR?
İnsanlar temel/teknik analiz veya bir araştırma yapmadan; nedensiz bir şekilde borsada yatırım yapıp büyük paralar kaybettiler. Krizler oldu, Merkez Bankası başkanı değişti, faizler arttı, siyasi istikrarsızlıklar yaşandı, dolar uçtu kaçtı derken borsa yatırımcısına kaybettirdi. Herkes borsanın kumar olduğu algısını kafalara kazıdı. Yatırımcının bireysel olarak yaptığı hataların, aldığı yanlış kararların, yaşadıkları sabırsızlıkların, ortalama maliyet hesabını uygulamamalarının, bilanço okumayı bilmemelerinin cezası hep borsaya kesildi. Peki kabul Türkiye’nin en büyük şirketine ortak olmak veya borsaya yatırım yapmak sizin için borsa oynamak ve kumar olsun. Peki fiyat istikrarı olmayan, teknolojisini bilmediğiniz, bir youtuber veya twitter fenomeni yükselecek dedi diye (ki genelde hep boğa-yükseliş piyasalarında ortaya çıkarlar, düşüş zamanı tweetleri silinmiş olur.) satın aldığınız bir coin, fan token veya NFT kumar değil de nedir?
Belirli bir sistemi olan, günlük al-sat yönteminden ziyade orta veya uzun vade planı olan, yatırım konusunda belirli bir finansal okuryazarlık seviyesine gelen kişilere lafımız yok onlar zaten bu işi biliyor. Ahmet’in sözü ile coin alan dayıcığım sana diyorum. Stop-loss nedir bilmeyen Mehmet kardeşim, kredi/borç ile yatırım yaptığını sanan! güzel dostum sana söylüyorum. Bitcoin yerine daha dün piyasaya sürülen %150 prim yapan ve tren kaçıyor hırsı ile tepeden adı sanı duyulmamış, saçma sapan bir coin alan değerli okur dostum senin ruh sağlığın, ailen için diyorum. Kısacası bilmediğiniz suyun derinliğini iki ayağınızla ölçmeye kalkmayın diyorum. Kripto para satın almayın da demiyorum. Kişisel olarak dün bitcoin ne saçmalıktır diyen abilerin bugün bana coin önermesi suyun ısındığının sinyalini verdiği için günümüzde biraz daha dikkatli davranıyorum.
Bu arada bilimsel makalelere bile konu olan Lale çılgınlığını bilmeyenler özellikle bitcoin teknolojisini de kapsayan şu makaleyi okumalılar. Ahmet Kamacı hocamızın akademik çalışmasına “Lale Çılgınlığı ve Kripto Para İlişkisi” linkinden ulaşabilirsiniz.
